Süt Sığırcılığında Sıcaklık Stresi İle Mücadele
Sıcaklık stresi özellikle yaz aylarında ve/ya sıcak iklim bölgelerinde hayvan sağlığı ve üretkenliğini olumsuz yönde etkileyen bir faktördür. Sıcaklık ile birlikte oransal nem de sıcaklık stresi oluşumunda etkili rol oynamaktadır. Bu nedenle sıcaklık stresinin süt sığırları üzerine etkilerinin belirlenmesinde sıcaklık-nem indeksi kullanılmaktadır. Sağmal süt sığırları için belirlenen optimum sıcaklık 5-20 ᵒC arasındadır. Bu sıcaklık dereceleri arasında vücut sıcaklığının ayarlanmasında enerji kullanımına gereksinim bulunmamaktadır.
Süt sığırları 20 ᵒC üzerinde sıcaklık stresinin olumsuz etkilerini hissetmeye başlar. Sıcaklık stresi, süt sığırlarında üreme etkinliğinde azalma (suni tohumlamaların %20’sinden azı gebelik ile sonuçlanır), süt verimi (%25 üzerinde azalma) ve bileşenlerinde (protein ve yağ) düşüş ve bağışıklık sisteminin baskılanması şeklinde kendisini göstermektedir. Bu süreçte, vücut sıcaklığının kontrol edilmesi amacıyla enerji metabolizmasında meydana gelen bazı değişimlere bağlı şekillenen dengesizlikler ortaya çıkabilmektedir.
Sıcaklık Stresinin Süt Sığırlarında Neden Olduğu Fizyolojik ve Metabolik Değişimler
- Vücut sıcaklığını ayarlamak amacıyla daha fazla enerjiye gereksinim, bu gereksinime bağlı kuru madde ihtiyacında artış
- Uzaktaki dokulara kan akışındaki artış
- Hormonal aktivitede değişimler
- Enerji metabolizmasında değişimler
- Solunum sayısında artış, terleme, hızlı nefes alış verişi (asit-baz dengesinde değişim, kan pH’sında artış ve solunum alkalozu), tükrük kaybı (rumen tamponlama kapasitesinde azalma ve işkembe asidozu)
Süt Sığırlarının Sıcaklık Stresine Yönelik Gösterdikleri Davranışsal Tepkiler
- Yem seçimi davranışında önemli düzeyde artış (kalitesi düşük kaba yemlerin tüketiminde azalma)
- Daha serin saatlerde yeme aktivitesi ve suluk civarında uzun süreli bekleme eğilimi
- Vücut ısını yayabilmek amacıyla uzun süreli ayakta durma isteği, buna bağlı ayak sorunlarında (topallık) artış
- Gezme ve diğer hayvanlarla temas isteğinde ciddi azalma, buna bağlı üreme aktivitesinde düşüş
Barınakların İyileştirilmesi Yoluyla Sıcaklık Stresinin Etkilerini Azaltmak
- Hayvanların güneş ışınlarından korunmalarını sağlamak amacıyla gölgeliklerin kurulması
- Vücut sıcaklığını düşürmeye yardımcı olacak duş sisteminin tesis edilmesi
- Hava sirkülasyonunu artırmak amacıyla fanların kullanılması
- Hayvanların temiz ve serin içme suyuna kolayca erişiminin sağlanması
Besleme Yoluyla Sıcaklık Stresinin Etkilerini Azaltmak
- Hava sıcaklığının düşük olduğu saatlerde (sabah erken ve akşam geç) yemleme yapılması
- Fermantasyon ısısını azaltmak amacıyla kaliteli kaba yem kullanılması
- Kuru madde tüketimi azalacağından dolayı, rasyondaki dane veya yağ oranının artırılması
- Fermantasyon ısısını azaltmak amacıyla rasyondaki bypass protein oranının artırılması
- Yem seçimini engellemek amacıyla konsantre ve kaba yemin birlikte verilmesi (TMR)
- Daha fazla dane yem tüketimine bağlı oluşabilecek sub-akut rumen asidozu şiddetini azaltmak amacıyla rasyonların soda bazlı tamponlayıcılar (sodyum bikarbonat, magnezyum oksit) ve canlı maya ile desteklenmesi
- Tükrük ve ter ile kaybedilen minerallerin (sodyum, potasyum, magnezyum ve klor) rasyona ilave edilerek yeniden düzenli terleme ve tükrük salgısının sağlanması
- Bağışıklık ve antioksidan sistemini desteklemek amacıyla yağda eriyen vitaminler (A, D ve E), B grubu vitaminler, niyasin, selenyum gibi iz elementler ile antioksidanca zengin bitki özütlerinin dışarıdan yem katkısı olarak verilmesi