Koyunlarda ve Keçilerde Gebelik Zehirlenmesi (Toksemisi)
Gebelik toksemisi, çok zayıf (vücut kondüsyon puanı 2’nin altında) veya çok yağlı (vücut kondisyon puanı 4 veya üzerinde) koyunlarda ve keçilerde gebeliğin son döneminde enerji bakımından yetersiz rasyonla besleme ve anne karnındaki yavruların (ikiz veya çoğuz) fiziksel gelişimine bağlı olarak mide kapasitesinde görülen daralma sonucu ortaya çıkan metabolik bir rahatsızlıktır. Sığırlarda görülen ketosise benzerlik göstermektedir.
Gebelik Toksemisinin Gelişimi
Gebeliğin son haftalarında anne karnındaki yavruların büyümesinin hızlanması gebe hayvanların enerji ihtiyaçlarını da artırmaktadır. Bu dönemde gebe koyunlar ve keçiler artan enerji ihtiyaçlarını daralan mide kapasitesi nedeniyle yemden karşılayamazlar. Negatif enerji dengesi olarak adlandırılan bu dönemde hayvanlar (vücut kondüsyon puanı 2’nin altında veya 4 ve üzeri olanlar), vücudundaki yağları enerji üretmek amacıyla karaciğerde yakmaya başlar. Bu işlem sonucunda keton maddeleri adı verilen ve birçok doku doku ve organ tarafından enerji kaynağı olarak kullanılan maddeler üretilir. Ancak keton madde üretiminin keton madde kullanımından daha hızlı olduğu hayvanlarda, keton maddeleri kanda birikmekte ve gebelik toksemisi adı verilen soruna yol açmaktadır. Yağların yoğun bir şekilde kullanımı karaciğerin yağlanmasına ve fonksiyonlarının bozulmasına neden olmaktadır.
Gebelik Toksemisi Belirtileri
Hastalık belirtileri gebeliğin son 3 haftası içerisinde ortaya çıkabilmektedir. Gebelik toksemisi yaşayan hayvanlarda genellikle dane yem tüketiminde isteksizlik, uzun süreli yatma, amaçsız yürüme, kas seğirmesi veya gerilmesi, dişlerde gıcırdatma; daha ileri aşamada körlük, hareketlerin koordinasyonunda sorunlar, yavru atma, koma ve ölüm şeklinde belirtiler görülebilmektedir.
Gebelik Toksemisinden Korunma Yolları
- Hayvanların kondüsyonu aşım döneminden itibaren takip edilmeli, zayıf olanlar ayrı bir grup olarak yemlenmelidir. Tüm hayvanların yeterli yemlik alanına sahip olduğundan emin olunmalıdır.
- Gebeliğin son 5-6 haftasına giren koyunlar ve keçilerin vücut kondüsyonu 2,5’in altında olmayacak şekilde bir yemleme uygulanmalıdır. Gebe hayvanların aşırı yağlanmalarına izin verilmemelidir.
- İkiz veya çoğuz yavru taşıyan gebelere kolay sindirilebilir kaba yemler yanında istenen doğum ağırlığı ve yaşama gücüne sahip yavruların gelişimini desteklemek ve doğum sonrası yeterli kolostrum ve süt üretimini teşvik etmek amacıyla bir miktar kesif yem de mutlaka verilmelidir.
- Ani yem değişimlerinden uzak durulmalı, yeni verilecek yem miktarı kademeli olarak artırılarak hayvanların bu yeme adapte olmaları sağlanmalıdır.