Koyunlarda ve Keçilerde Enterotoksemi (Çelerme) Hastalığı

Enterotoksemi, halk arasında bilinen isimleriyle Çelerme, Aşırı Yeme veya Yumuşak Böbrek Hastalığı, Clostridium perfringens D bakterisinin koyunlarda ve keçilerde neden olduğu bir sağlık sorunudur. Bu bakteri normal olarak toprakta ve sağlıklı koyun ve keçilerin bağırsaklarında bulunmaktadır. Bazı özel durumlarda bu bakteri hızla çoğalarak yüksek miktarda toksin üretebilmektedir. C. perfringens D tarafından salgılanan epsilon tipi toksin özellikle kuzu ve oğlaklarda ani ve çok sayıda ölüme yol açabilmektedir. Ergin hayvanlar enterotoksemiye karşı hassastırlar ancak düşük dozda toksinlere maruz kalanlar bağışıklık geliştirebilmektedir. 

 

Enterotoksemiye Neden Olan Faktörler

• Aşırı miktarda süt veya dane içeren yemlerin tüketimi
• Hastalık, stres veya iyileşme dönemlerinde bağışıklık sistemi yetersizliği
• Sindirim sistemi parazitlerinin (nematodlar (yuvarlak solucanlar), tenyalar veya koksidiyoz (protozoa)) hayvanlarda çoğalması 
• Yüksek düzeyde kesif düşük düzeyde kaba yem içeren rasyonların tüketilmesi
• Sindirim sistemi hareketliliğinde azalma

 

Enterotokseminin Belirtileri

• İştah kaybı
• Karında rahatsızlık
• Kan içerebilen bol miktarda ve/ya sulu ishal

 

Genç hayvanlarda ilk belirtilerden 12 saat sonra ani ölümler görülebilmektedir. Bazı kuzu veya oğlaklar heyecan veya çırpınma gibi sinirsel belirtiler gösterebilmektedir. Sinirsel belirtilerden dakikalar sonra ani ölümler yaşanabilmektedir. 

 

Enterotokseminin Klinik Tanısı

Ani ölüm görülen hayvanlara yapılacak otopsi sonrası klinik olarak teşhis koymak mümkündür. Enterotoksemi şüphesi olan hayvanlarda yapılacak otopsi ile iç organların (özellikle bağırsak iltihabı için) incelemesi yanında dışkı ile bağırsak içerikleri kullanılarak yapılacak bakteri kültürü çalışmaları sonunda kesin teşhis koymak mümkün olacaktır. 

 

Enterotoksemiden Korunma Yolları

• Enterotoksemiye karşı aşılama en ucuz ve etkili yöntemlerden birisidir. Kuzu ve oğlaklar, 4 ve 8 haftalık yaşlarda enterotoksemiye karşı aşılanmalıdır. 
• Tüm ergin hayvanlar senede bir kez enterotoksemiye karşı aşılanmalıdır. Aşı kayıtları tutulmalıdır.
• Aşılar taze olmalı ve daima buzdolabında korunmalıdır. Hasta hayvanlar aşılanmamalıdır. 
• Ani veya gereğinden hızlı bir şekilde kesif veya dane yemlere geçilmemelidir. Yeni kesif yeme geçiş 5-7 günlük bir alıştırma dönemini takiben olmalıdır.
• Tekiz olarak doğan kuzuların bir defada yüksek miktarda süt tüketimine izin verilmemelidir. Bu hayvanlar annelerini emerken takip edilmelidir.
• Hayvanlar iç ve dış parazitlere karşı düzenli olarak ilaçlanmalıdır.
• İşletmelerde temizlik ve hijyen koşullarının sağlanmasına ve korunmasına azami özen gösterilmelidir.
• Özellikle kuzu ve oğlakları strese sokacak uygulamalardan (kalabalık barındırma, elle tutma, yetersiz yemlik ve suluk kullanma) uzak durulmalıdır.  

 

Enterotoksemiye Yakalanan Hayvanların Tedavisi

• Clostridium perfringens C&D antitoksininin deri altından verilmesi
• Antibiyotik kullanımı
• Mide asitliğini hafifletici maddelerin ağız yoluyla verilmesi
• Köpük oluşumunu engelleyen ilaçların verilmesi
• Ağrı kesici uygulanması
• Ensefalopatiyi (sinir sistemi sorunlarını) önlemek veya tedavi etmek için kas içi B1 vitamini verilmesi
• Bağırsak mikroflorasını düzenlemek amacıyla doğal veya ticari probiyotiklerin verilmesi