Sığırlarda İşkembe (Rumen) Asidozu

Rumen asidozu, nişastaca zengin yemlerin (buğday, arpa) yüksek miktarda tüketimi sonucu işkembe asitliğinde görülen artış (işkembe pH’sı 6,5’ten 5,5’e hatta daha altına düşer) ve buna bağlı bazı sağlık sorunlarına yol açan metabolik bir hastalıktır. Buğday, arpa bakımında zengin kesif yemleri çokça tüketen besi sığırlarında akut (şiddetli), besi sığırlarına oranla daha az kesif yem tüketen süt sığırlarında ise sub-akut (yarı şiddetli) olarak görülebilmektedir.

 

Akut İşkembe Asidozu Belirtileri 

Başlangıç aşamasındaki hayvanlarda işkembe genişleme (şişme), işkembe hareketleri, geviş getirme ve yem tüketiminde azalma, karın ağrısına bağlı sallantılı yürüme ve ishal görülebilmektedir. 

İlerleyen süreçteki (24-48 saat) hayvanlarda hareketsiz-sessiz duruş veya sallantılı yürüme, yem tüketmeme, su tüketimini azaltma devamında durdurma, açık kahve-sarı renkte ekşimsi kokulu yumuşak-sulu dışkılama, ishale bağlı vücuttan su kaybı, kalp atışlarında artış ortaya çıkabilmektedir. 

Ciddi düzeyde etkilenmiş olan hayvanlarda ise yürümede zorlanma, nesnelere çarpma, başı yanda olacak şekilde yatma, çevresel etkilere tepkisizlik, ayak iltihabına bağlı topallama (laminitis), karaciğer apsesi, gebe hayvanlarda 10-14 gün sonra yavru atma, son aşamada koma ve ölüm görülebilmektedir.  

 

Sub-akut İşkembe Asidozu Belirtileri

Sub-akut işkembe asidozu, akut asidoza oranla daha hafif seyrettiği için belirtilerinin ortaya çıkması zaman almaktadır. Bu sorunu yaşayan hayvanlarda işkembe hareketlerinde ve geviş getirmede azalma nedeniyle yem tüketiminde düşüş, zayıf vücut kondüsyonu ve ağırlık kaybı, ishal, nabız ve solunum sayısında azalma, tepkisizlik ve hareketsizlik hali gibi belirtiler görülebilmektedir.

 

İşkembe Asidozundan Korunma Yolları

• Sığır rasyonlarının kaba-kesif yem dengesi iyi ayarlanmalıdır. Hayvanların aşırı kesif yem veya yetersiz kaba yem tüketiminden özellikle kaçınılmalıdır.
• Uygun bir işkembe ortamı ve sağlığı için, kesif ve kaba yemlerin karıştırılarak (TMR) hayvanlara verilmesi çok daha yararlı ve etkili bir uygulamadır.
• Kesif ve kaba yemin karıştırılarak verilmediği işletmelerde, hayvanlara bir miktar kuru ot verildikten sonra kesif yemin verilmesi asidoz riskini azaltmada faydalı olacaktır. Başlangıçta kesif yemin daha sonra da kaba yemlerin verildiği işletmelerde asidoz görülme olasılığı daha yüksektir.     
• Hayvanlar arasında rekabete meydan vermemek ve adaletli bir yem tüketiminden emin olmak için her bir hayvana mutlaka yeterli yemlik mesafesi sağlanmalıdır.
• Hayvanlara verilecek nişastaca zengin kesif yem miktarı kademeli olarak artırılarak hayvanların bu yemlere adaptasyonu sağlanmalıdır. Kesif yem değişimi olacaksa yeni yeme geçiş benzer şekilde kademeli yapılmalı, hayvanların yeni yeme alışmasına imkan tanınmalıdır.  
• Doğumdan birkaç hafta önce ve laktasyonun ilk haftalarında, çiğneme ve geviş getirmeyi dolayısı ile tükürük salgısını artırmak amacıyla yeterli partikül uzunluğuna (4-7 cm) sahip kaba yemler hayvanlara verilmelidir. Verilen kaba yemlerin seçilerek yemlikte bırakılmamasına özen gösterilmelidir.

Sığır rasyon formülasyonlarında kullanılacak yemlerin seçimi ve/ya soda bazlı maddelerin rasyona ilave edilmesi işkembe asitliğinin kontrol edilmesine katkı sağlayacaktır. Bunun yanında, doğal (ekmek mayası) veya ticari olarak üretilen probiyotiklerin (mayalar ve bakteriler) yemlerle sığırlara verilmesi sub-akut asidoz riskinin azaltılması amacıyla zaman zaman başvurulan yöntemlerden biridir.